De ‘vegetanistische‘ spraakverwarring

Helderheid in definities

In Nederland worden verschillende claims voor vegetarische en veganistische producten gebruikt. Denk aan ‘vegan’, ‘veggie’, ‘plant based’ of ‘vega’. Vooral de termen ‘vega’ of ‘veggie’ zien we veel terug, maar dit kan voor verwarring bij de consument zorgen. Want betreft het dan een vegetarisch of veganistisch product? Voor de producent zijn de voorwaarden ook niet altijd duidelijk. Is een product bijvoorbeeld nog steeds plantaardig of ‘plant based’ wanneer er een kruisbesmetting is met melk?

Europese wetgeving

Een Europese wettelijke definitie en voorwaarden voor het gebruik van de claim vegetarisch of veganistisch zou voor zowel de consument als producent verduidelijking geven. In artikel 36, lid 3, van Verordening (EU) 1169/2011 is vermeld dat voor diverse onderwerpen, waaronder dus ook de definitie voor vegetarisch en veganistisch, nog uitvoeringshandelingen vastgesteld moeten worden. Europese wetgeving over de definitie en voorwaarden van de termen vegetarisch en veganistisch blijven echter nog uit.

Beleid in Nederland

Het ministerie van VWS formuleerde in de zomer van 2021 twee conceptdefinities voor ’veganistisch‘ en ’vegetarisch‘. Deze definities zijn overgenomen van de internationale organisatie ProVeg (een internationale organisatie die zich inzet voor plantaardige voeding). ‘Veganistisch’ zijn voedingsmiddelen die geen producten van dierlijke oorsprong bevatten. Daarnaast is in geen enkel stadium van de productie gebruik gemaakt van bepaalde ingrediënten (met inbegrip van additieven, dragers, smaakstoffen en enzymen) die van dierlijke oorsprong zijn. Ook niet van hulpstoffen of stoffen die geen levensmiddelenadditieven zijn, maar wel op dezelfde wijze en met hetzelfde doel als technologische hulpstoffen worden gebruikt, hetzij in bewerkte of onbewerkte vorm. Volgens deze definitie is kruisbesmetting met allergenen van dierlijke oorsprong toegestaan. Echter, alle voorzichtigheid is hier geboden. Sommige consumenten met allergieën kopen bewust veganistische producten in de veronderstelling dat deze 100% uit plantaardige ingrediënten bestaan en daarmee dus ook vrij van kruisbesmetting zijn.

Als basis voor de definitie ’vegetarisch‘ is de definitie van ProVeg voor ’veganistisch‘ gebruikt. Deze definitie is aangevuld met ingrediënten die in vegetarische producten wel gebruikt of toegevoegd mogen worden:

Melk
Colostrum
Eieren
Honing
Bijenwas
Propolis of Wolvet, met inbegrip van lanoline afkomstig van de wol van levende schapen of bestanddelen of derivaten daarvan.

De definities zijn ook van toepassing op claims die eenzelfde betekenis voor de consument hebben. Hieruit blijkt dus ook dat de claims ‘vega’ en ‘veggie’ te onduidelijk zijn voor de consument. Want ‘veggie’ zou ‘plant based’, ‘plantaardig’ of ‘vegan’ kunnen betekenen. ‘Veggie’ wordt in Engels populair taalgebruik immers ook gebruikt voor groenten. Maar in de praktijk is deze claim vooral te vinden op vegetarische voedingsmiddelen. Ook in de horeca kan men deze term op menukaarten terugvinden. ‘Vega’ wordt veelal gebruikt om vegetarisch aan te duiden, maar met de toevoeging van de letter ‘n’ zou er ‘vegan’ komen te staan. Van deze termen wordt de consument dus niet veel wijzer.

Benaming van vervangende vegetarische en veganistische producten

Wanneer duidelijk is of het product vegetarisch of veganistisch is, staat de producent voor de volgende uitdaging: welke benaming kan men voor het product gebruiken zodat de vervangende functie duidelijk is en er geen verwarring ontstaat bij de consument? En nog belangrijker, wat is wettelijk toegestaan?

Het gebruik van een gereserveerde benaming zoals ’gehakt‘ of ’tartaar‘ is niet toegestaan. Ook niet wanneer er op de verpakking duidelijk aangegeven is dat het een vegetarische of veganistische variant betreft. Het is ook niet mogelijk dit verbod te omzeilen door de diersoortnaam of gereserveerde benaming foutief te spellen. Wel heeft het ministerie van VWS in december 2019 aangekondigd de benaming ‘vegetarisch gehakt’ mogelijk te willen maken.

Gebruikelijke benamingen zoals ’worst‘, ’schnitzel‘ of ’burger‘ zijn wel toegestaan, mits deze benamingen gebruikt worden in combinatie met de claim ’vegetarisch‘ of ’veganistisch‘. Hetzelfde geldt voor het gebruik van diersoortnamen, bijvoorbeeld ‘veganistische kipfilet’.
Meer informatie over dit onderwerp vindt u in de laatste versie van het door de NVWA gepubliceerde ‘Handboek Etikettering van levensmiddelen’. Hierin is het beleidsstandpunt van het ministerie van VWS opgenomen. Het ministerie van VWS onderzoekt momenteel of het mogelijk is de term ’vegetarisch‘ te verplichten.

Uiteraard volgt KTBA de ontwikkelingen rond dit thema op de voet.