Riskplaza heeft in 2018 een voedselfraude database opgezet en de Food Fraud Analysis tool ontwikkeld om bedrijven te helpen met een onderbouwde aanpak. Jacob Schilstra, de nieuwe directeur van Riskplaza, beantwoordde 7 vragen over de opzet en opgedane ervaringen.
Riskplaza heeft zich gespecialiseerd in het risicomanagement met betrekking tot de voedselveiligheid van grondstoffen. Je ziet dat de aandacht voor voedselfraude zich nu ook grotendeels richt op de inkoop van grondstoffen. De risico’s en beheersmaatregelen zijn in beide gevallen afhankelijk van het soort product en de aard van de supply chain. Verder zagen we een groeiende behoefte bij bedrijven voor een gestructureerde aanpak.
We hebben twee dingen gedaan. Als eerste hebben we een database gemaakt. We hebben hiervoor de zelfde aanpak gekozen als bij de voedselveiligheidsdatabase: 1. Het maken van factsheets voor elk type gevaar. Op basis van research onderkennen we 25 verschillende fraudegevaren. 2. Daarna zijn we deze gevaren-factsheets gaan koppelen aan de bestaande ingrediëntgroepen voor enkelvoudige grondstofingrediënten. Zo wordt duidelijk met welke fraudegevaren je bij een bepaalde ingrediëntgroep rekening moet houden. Elk factsheet geeft inzicht in de relevante wetgeving en wetenschappelijke informatie en aanvullende informatie over analyse methoden en mogelijke beheersmaatregelen, afhankelijk van de gekoppelde ingrediëntgroepen. We zijn begonnen met het koppelen van de gevaren aan de ingrediëntgroepen voor top 10 van de meest fraudegevoelige producten en zijn hard bezig met de overige ingrediëntgroepen te koppelen.
Als tweede hebben we een tool gemaakt als hulpmiddel voor het bepalen van de hoogte van het risico wat je met een grondstof loopt. Zo kun je jouw aandacht focussen op de situaties met de belangrijkste risico’s.
Het beheersen van voedselfrauderisico’s is relatief nieuw voor bedrijven. Men is op zoek naar een goede manier om dit aan te pakken. Het ligt voor de hand om hiervoor een HACCP-aanpak te kiezen met daarbij een risicoanalyse die gebaseerd is op ‘kans x ernst’. De problematiek bij voedselfraude is dat het risico afhankelijk is van omstandigheden die bepaald worden door veel uiteenlopende factoren. De tool is een hulpmiddel om het risico van de bedrijfsspecifieke situatie in kaart te brengen. De tool heeft 21 meerkeuze vragen die te maken hebben met o.a. de prijs, het volume, de supply chain, het product, de doelgroep, gehanteerde claims en effecten op de kwaliteit en de voedselveiligheid. Deze vragen hebben betrekking op de kans van het voorkomen van fraude en de (maatschappelijke) impact die het heeft in de bedrijfs- en product specifieke situatie.
Door deze vragen te beantwoorden voor de verschillende grondstof-ingrediënten wordt de hoogte van het risico bepaald (hoog, midden, laag) en daarmee de situaties waarmee je aan de slag moet.
Met de database kun je vervolgens de soorten van fraude bepalen waarmee je te maken kan krijgen en krijg je tips over de soort beheersmaatregel die je kunt toepassen.
Ja, deze tool wordt al toegepast. Een flink aantal bedrijven hebben zich al geabonneerd op de database. Dan krijgen ze ook de beschikking over de tool. We zien een groeiende belangstelling. We houden contact met deze abonnees om eventuele onduidelijkheden weg te nemen en de tool te optimaliseren. De antwoorden van afgeronde vragenlijsten worden niet door ons bewaard en zijn voor ons dan ook niet inzichtelijk. Deze informatie is en blijft van het bedrijf. Daarom kunnen we niks zeggen over de inhoudelijke resultaten. We krijgen wel terug dat het een handige vragenlijst is maar dat het toch wel een tijdrovend proces is om de vragen te beantwoorden voor alle ingrediënten en om je te verdiepen in de verschillende product- en leveranciersketens voor de juiste antwoorden. Daarom adviseren wij onze kanten dan ook om dit planmatig aan te pakken, tijdig te starten en hiervoor een ruime termijn in te plannen.
QESH manager bij Bresc B.V. te Werkendam, producent van koelverse knoflook- en kruidenproducten
Voedselfraude; geen nieuw verschijnsel, maar wel met een significant verschil met vroeger. Tegenwoordig ligt dit onderwerp namelijk op het bordje van de kwaliteitsmanager en willen we verrassingen uitsluiten. Zoals men van ons mag verwachten, starten we dan graag met een risicoanalyse om inzicht te krijgen. Dit vraagt om een gedegen aanpak en de fraude tool van Riskplaza biedt hier een hele mooie start voor.
Middels het doorlopen van deze fraude tool voor iedere grondstof-leverancier combinatie krijg je inzicht en onderbouwt dit vaak al het onderbuik gevoel waar de grootste risico’s liggen voor je bedrijf. Een mooie start om tezamen met je leverancier deze risico’s te gaan borgen. Zeker voor de meer ervaren kwaliteitsmanager bevestigt dit wat je al vermoedt. Echter met een verschil, nu heb je alles in een overzicht vastgelegd. Deze fraude tool is , naast andere bestaande tools, zeer toegankelijk en biedt een mooie start.
Ons portfolio aan grondstof-leverancier combinaties laat 27% combinaties zien met een midden risico en geen hoog risico grondstof-leverancier combinaties. Bij de grondstoffen met een midden risico gaat het vaak om claims maar ook de grondstoffen die bekend staan om hun fraudegevoeligheid zoals oliën en honing. Tezamen met de leveranciers zijn we op zoek gegaan naar borging in de keten en bewijslast voor deze borging, zoals chemische analyses voor ontvangst van de goederen. Dit om mogelijke fraude uit te sluiten.
Het soort risico’s die geborgd dienen te worden kun je veelal uit de database halen. Echter fraude is gestoeld op financieel winstbejag en gezond verstand en blijft een van de vele parameters die je moet blijven meenemen in je dagelijks werk. Is een aanbod uit de markt te mooi om waar te zijn: niet doen. Samenwerking met de afdeling inkoop en kennis van de markt blijven naast deze fraude tool dus van wezenlijk belang.
Er zijn verschillende databases die incidenten verzamelen waardoor je inzicht krijgt wat er in de wereld gebeurt. Dat is nuttige informatie. Daarmee kan een bedrijf een deel van de kans-bepaling onderbouwen. Riskplaza neemt die informatie ook mee bij de koppeling van ingrediënten en gevaren, en in de vragenlijst van de tool. Riskplaza levert daarnaast ook relevante achtergrondinformatie met betrekking tot wetgeving, wetenschappelijke informatie, analyse methoden en beheersmaatregelen.
De SSafe tool (https://www.ssafe-food.org) is een vragenlijst van 50 vrij algemeen geformuleerde vragen. Een belangrijk deel van de vragen gaan over het bedrijf zelf en de analyse geeft een beeld van de kwetsbaarheid voor voedselfraude op bedrijfsniveau. Het is mogelijk om deze vragen voor een deel van het bedrijf of op product niveau te beoordelen. Dit maakt het ook een tijdrovende exercitie. Deze tool neemt ook mee of het bedrijf al voedselfraude beheersmaatregelen heeft getroffen. Dat laat de Riskplaza tool buiten beschouwing.
De Riskplaza tool richt zich speciaal op de inkoop van grondstoffen en op de supply chain. De vragenlijst is daardoor korter en specifieker. Bepaalde certificatieschema’s vragen naast de analyse van de grondstofgevaren ook een gevarenanalyse met betrekking tot fraude risico’s binnen de eigen organisatie. Deze analyse zal aanvullend aan de grondstofanalyse moeten worden uitgevoerd. Dit valt buiten de scope van de Riskplaza tool.
Riskplaza heeft een certificatieschema waarmee bedrijven kunnen laten zien dat ze de gevaren uit de Riskplaza voedselveiligheidsdatabase aantoonbaar beheersen. Dit certificatieschema is in 2018 geaccepteerd door de NVWA en staat vermeld op www.ketenborging.nlals schema met de scope ‘grondstofgevaren’. Dit heeft in Nederland als voordeel dat afnemers van een Riskplaza-audit+gecertificeerd bedrijf niet meer wettelijk verplicht zijn om zelf een inhoudelijke verificatie uit te voeren van de veiligheid van de ingekochte grondstoffen.
Dit systeem is destijds ontwikkeld op verzoek van het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven is vertegenwoordigd in de Stichting Brancheoverleg Riskplaza. Riskplaza laat zich door deze stichting informeren en adviseren over de inhoud van de database en het certificatieschema. Op dit moment richt de certificering zich alleen op de beheersing van de voedselveiligheid van grondstoffen. De voedselfraude valt er dus buiten. Zodra het bedrijfsleven wenst dat het beheersen van frauderisico’s binnen de scope van certificering valt, zullen we kijken hoe we dat kunnen realiseren.
Directeur Riskplaza
Wij hebben gemerkt dat een aantal bedrijven wel het Riskplaza-audit+certificaat willen behalen maar moeite heeft met de verplichting om dit voor het gehele assortiment te laten gelden. Zo zou men bijvoorbeeld handelsartikelen willen uitsluiten of het certificaat alleen willen laten gelden voor een bepaalde productgroep. We noemen dat certificatie ‘met een beperkte scope’. Het auditreglement voorzag niet in deze optie. Wij hebben nagedacht over een oplossing en hebben hiervoor, in overleg met de Stichting Brancheoverleg Riskplaza en de betrokken certificatie-instellingen speciale voorwaarden opgesteld. Deze zijn in concept gereed en die willen we graag in de praktijk testen. Bedrijven die hier aan mee willen werken kunnen zich bij Riskplaza of hun certificatie-instelling melden. Daarnaast willen we eind 2019 ook een gevarendatabase samenstellen voor de voedselveiligheids-gevaren van verpakkingsmaterialen als extra module bij de voedselveiligheidsdatabase. Daarmee verwachten we ook die wens van onze klanten in te kunnen vullen.